Đôi điều về một câu ca dao Bình Định

Đôi điều về một câu ca dao Bình Định
Bình Định luôn gợi nhớ trong ta những ấn tượng sâu sắc về một vùng đất giàu truyền thống thượng võ, đã hun đúc nên khí chất anh hùng bất khuất, góp phần tô thắm vào trang sử vàng của dân tộc. Không biết tự bao giờ con người nơi đây đã mượn ca dao để mời gọi bước chân bè bạn về với miền đất võ:
“Ai về Bình Định mà coi

Con gái Bình Định bỏ roi, đi quyền” (Ca dao)

Xung quanh bài ca dao quen thuộc này còn khá nhiều ý kiến thú vị. Người viết bài này xin được mạn phép nêu ra ở đây.
Ai là người Bình Định, ai đã từng sống , từng được đắm mình trong bầu không gian văn hóa Bình Định cũng đều thuộc nằm lòng câu ca dao này. Vậy câu ca này có xuất xứ từ đâu?
Làng An Vinh nằm trải dài theo bờ bắc sông Côn xa xưa rất trù phú, dân cư đông đúc. An Vinh thuở ấy thuộc xã Bình An, huyện Bình Khê nay là xã Tây Vinh, huyện Tây Sơn. An Vinh xuất hiện những võ sư rất tinh thông võ nghệ một mình có thể địch hàng trăm người như Cai Bảy, Hương Kiểm Cáo hoặc sử dụng thành thạo đến mười tám món binh khí như Chín Đỗ. Người dân nơi đây còn mãi kể cho nhau nghe câu chuyện về một cô gái liễu yếu đào tơ hạ hàng chục địch thủ. Người con gái ấy là cô Tám Cảng, con gái ông Hương mục Ngạc. Cô Tám chưa hề thất bại trước nhiều võ sĩ đương thời thuộc nhiều môn phái khác nhau. Người con gái ấy lặng thầm đi vào huyền thoại làng võ đất Tây Sơn. Có lẽ cũng từ đây xuất hiện những câu ca kiểu như : "Trai An Thái, gái An Vinh" và cả câu ca chúng ta đang bàn đến nữa chăng?
Ai về Bình Định mà coi miền Ðất Võ, miền đất ẩn chứa trong lòng bao cặp phạm trù đối cực: biển xanh –cát trắng,tươi dẹp -khổ nghèo, hào hùng –bình dị, thanh cao -dữ dội, truyền thống-hiện đại, thượng võ - nhân văn. Bình Định có ba mặt núi non hiểm trở với “năm dòng sông chảy sáu dãy non cao” . Phía tây dựa lưng vào dãy Trường sơn trùng điệp, bắc gối đầu lên dãy Thạch Tấn, muốn vào nam phải vượt qua thử thách đèo Cù mông. Bờ biển lại gập ghềnh, lồi lõm. Con đường giao lưu giữa Bình Định với bên ngoài không thể có chỗ cho những dấu chân thiếu bản lĩnh. Vì vậy võ nghệ cần được phổ biến và phát huy. Theo Võ sư Hồ Sừng (xã Bình Thuận, huyện Tây Sơn) võ Bình Định không có sự khác biệt giữa võ dành cho con trai hay con gái. Con gái thường thua con trai về thể lực, nhưng bù lại, rất mềm dẻo, tinh tế. Con gái Bình Định thậm chí còn hơn hẳn con trai. Ẩn chứa bên trong vẻ đẹp dịu dàng thiếu nữ ấy là một ý chí rắn rỏi một nghị lực sống phi thường. Người viết bài này đã khá dông dài như vậy chỉ cốt sao nói cho hết cái tài của con gái Bình Định. Vì vậy theo võ sư Hoàng Tùng, phó giám đốc Học viện Võ thuật Tây Sơn, câu ca dao trên viết là “bỏ roi” thì rất dễ dẫn đến hiểu lầm là bỏ cây roi( côn) xuống để thể hiện bài quyền. Ngược lại trong những dị bản khác viết là “múa roi” hay “cầm roi”. Cái tài của người con gái ở đây là ở chỗ vừa có thể sử dụng roi vừa kết hợp với đi quyền. Thậm chí họ còn nâng võ thuật lên một trình độ điêu luyện, tài hoa nghệ sỹ: “múa roi”. Theo như quy tắc của thơ lục bát thì “múa roi” và “bỏ roi” hợp vần hơn là “cầm roi”. Chính vì những lý do đó nên chăng chúng ta hãy sử dụng “múa roi”?

Người viết đưa ra nhận định còn có phần chủ quan như vậy nên khó lòng thuyết phục hoàn toàn bạn đọc. Dám mong các bạn đến quê hương của người anh hùng áo vải để có dịp được tận mắt thưởng thức những động tác uyển chuyển, nhanh nhẹn, nhưng cũng đầy khí chất dũng mãnh, quật cường, tinh tế mà các cô gái nơi đây thể hiện khi ấy bạn sẽ có nhận định riêng cho mình.
Phạm Văn Học –
Khoa Ngữ Văn , Đại học Quy Nhơn , Bình Định
09723470774
phamvanhoc_135@yahoo.com.vn