Cảm quan Phật giáo trong thơ Vũ Xuân Hồng

Báo Quảng Ninh điện tử Cập nhật lúc 05:00, Chủ Nhật, 19/08/2012 (GMT+7)

(Đọc tập thơ “Cõi thiêng” (NXB Hội nhà văn - 2012) của Vũ Xuân Hồng)

Có thể nói với 60 bài thơ trong “Cõi thiêng”, Vũ Xuân Hồng đã đưa người đọc hành hương về Yên Tử với những cái địa danh đã khá quen thuộc, như chùa Đồng, chùa Cầm Thực, chùa Yên Hoa, Yên Sơn, Ngoạ Vân, suối Tắm, suối Giải Oan v.v.. Những cái tên gợi nhớ về Phật hoàng Trần Nhân Tông, ông vua khai sáng Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, người mà theo Xuân Hồng là đã để lại chữ Tâm cứu nhân độ thế: “Non thiêng phong trúc toạ Thiền/ Lòng Ngài thấu hiểu nỗi niềm nhân gian/ Hoá Phật về cõi Niết bàn/ Chữ Tâm ở lại trần gian cứu đời” (Phật hoàng Trần Nhân Tông). Viết về Yên Tử, Vũ Xuân Hồng say sưa chiêm nghiệm với những khái niệm của Triết học Phật giáo như: giác ngộ, vô thường, chân kinh, Phật độ, từ bi, luân hồi, Niết bàn, giải thoát v.v.. Trên hành trình đến với “Cõi thiêng”, Xuân Hồng thấy tất cả những gì dù là nhỏ nhoi nhất cũng đều có một linh hồn. Từ con suối, nhành cây, chiếc lá, đám mây đến những viên cuội nhỏ nhoi cũng tâm tình với con người bằng thứ ngôn ngữ riêng của nó: “Suối trong tựa chiếc gương soi/ Vớt từng viên cuội đầy vơi nỗi niềm” (Suối giải oan). Thiên nhiên dưới con mắt Vũ Xuân Hồng như một sinh thể đang cựa quậy: “Gió khuya khẽ gọi cửa chùa/ Hương thơm mách bảo cây vừa đơm hoa/ Sân chùa hò hẹn lá đa/ Chùm hoa đại trắng nõn nà tắm trăng” (Gió khuya). Trong bài thơ được lấy làm tên cho cả tập “Cõi thiêng”, Vũ Xuân Hồng đã nhận ra trong mỗi phiến đá, mỗi dáng trúc còn cưu mang một nỗi đau nhân thế: “Chùa Đồng toạ lạc trong mây/ Hồi chuông linh ứng mây bay về chầu/ Non thiêng toả phép nhiệm màu/ Thân người hoá đá còn đau nỗi đời/ Trăng khuya tiếng hạc lưng trời/ Bạt ngàn rừng trúc dáng người trần gian” (Cõi thiêng). Từ đấy, ông nhắc nhở chính mình, rằng đời người thật thoáng chốc, chẳng là gì so với cái vô thường miên viễn của tạo hoá: “Chung nhau một cõi vô thường/ Khác nhau dài ngắn đoạn đường trần gian” (Đời người). Trong cõi tục lụy vô thường ấy, Xuân Hồng rất sợ đánh mất bản ngã của chính mình. Đã hơn một lần ta thấy ông khắc khoải: “Ôi! Chuông đồng, khánh đá/ Niềm tự hào ông cha/ Trong dòng đời hối hả/ Ta chẳng tìm thấy ta” (Hồn xưa). Mà cũng phải thôi, sống kiếp phù sinh, có ai ly tâm khỏi vòng quay của bánh xe pháp luân sinh, lão, bệnh, tử? Có ai thoát kiếp luân hồi? Rồi đây, chẳng biết cái “tiểu ngã” của mình sẽ hoà nhập vào “đại ngã” của vũ trụ hay không; và hoà nhập trong một trạng thái hiện hữu cụ thể nào: “Đâu là đá đã hoá người/ Đâu người hoá đá/ Luân hồi/ Trong ta” (Đá thiêng Yên Tử). Vì thế, chúng ta nên nâng niu mỗi khoảnh khắc hiện sinh. Thơ Thiền lại rất quan tâm đến những khoảnh khắc “đốn ngộ”. Từ khoảnh khắc ấy, nhà thơ chiêm nghiệm và “ngộ” ra những vấn đề lớn lao của cuộc sống hằng thường. Điều này có vẻ như cũng đúng với Vũ Xuân Hồng: “Thả chim muông về rừng/ Thả cá về với nước/ Thả hạt mầm vào đất/ Sự sống sẽ sinh sôi” (Phóng sinh). Ông đã nhìn thấy sự sinh sôi ngay từ khoảnh khắc gieo mầm, một cái nhìn rất lạc quan của người đắc đạo: “Nhẹ tênh bước tới cửa thiền/ Đắc đạo hoá Phật giữa miền non thiêng” (Suối Tắm).

Thơ Vũ Xuân Hồng chưa thực sự tài hoa; nhưng chí ít thì cũng không cố làm duyên làm dáng. Đọng lại trong lòng người đọc chính là bởi cái giản dị của ngôn từ; cái chân thành của cảm xúc và cả cái vị thiền nhẹ nhàng phảng phất trong mỗi ý thơ. Mỗi bài thơ trong tập thơ nhỏ nhắn này như thể một nhành trúc xinh xắn mà nhà thơ bắt gặp trên đường đến với “Cõi thiêng”. Và về với trúc, với “Cõi thiêng” cũng chính là hành trình tìm về với bản ngã chân như của chính mình: “Trúc reo, mây trắng bốn bề/ Bụi trần rũ bỏ, ta về với ta” (Siêu thoát)…

Phạm Học

Thơ Vũ Xuân Hồng

Cõi thiêng

Chùa Đồng toạ lạc trong mây

Hồi chuông linh ứng mây bay về chầu

Non thiêng toả phép nhiệm màu

Thân người hoá đá còn đau nỗi đời

Trăng khuya tiếng hạc lưng trời

Bạt ngàn rừng trúc dáng người trần gian

Hồn xưa

Chuông đồng treo trên tháp

Khánh đá nằm góc sân

Chùa vắng tiếng chuông ngân

Tâm mỗi người mỗi ngả

Ôi! Chuông đồng, khánh đá

Niềm tự hào ông cha

Trong dòng người hối hả

Ta chẳng tìm thấy ta…

 Đá thiêng Yên Tử

Đá thiêng thấp thoáng dáng người

Trầm tư đứng giữa

Đất trời mênh mông

Bốn mùa xuân, hạ, thu, đông

Gửi trong im lặng

Nỗi lòng

Trần gian

Trúc reo trước gió đại ngàn

Bao nhiêu câu hỏi

Mênh mang

Giữa đời

Đâu là đá đã hoá người

Đâu người hoá đá

Luân hồi

Trong ta